Przejdź do głównej treści Przejdź do wyszukiwarki
Biblioteka Wielokulturowa

Żonkile pamięci 2020 r.

Utworzono dnia 17.04.2020
Czcionka:

Mordechaj Anielewicz - urodził się w Wyszkowie w 1919r. , wychował w Warszawie. Ojciec Abram i matka Cyrli prowadzili sklep na Tamce. Uczęszczał do szkół w wykładowym językiem hebrajskim, maturę zdał w 1938 r. W gimnazjum sympatyzował krótko z syjonistycznym i skrajnie prawicowym ugrupowaniem Bejtar, ale w wieku 15 lat wstąpił do lewicowo- syjonistycznej młodzieżowej organizacji ha- Szomer ha- Cair (hebr. Strażnik Młody). Szybko stał się znanym aktywistą tego ruchu. W czasie wojny kontynuował działalność w podziemiu Haszomer Hacair , m.in. prowadził zajęcia z młodzieżą, redagował gazetkę „Neged Hazerem” (hebr. „Pod prąd”. W 1942 r. odwiedził Będzin i Sosnowiec- w tamtejszych gettach organizował grupy samoobrony Żydów. Do Warszawy wrócił we wrześniu 1942 r. - już po wielkiej akcji deportacyjnej. W grudniu 1942 r. Anielewicz został przywódcą Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB). 18 stycznia 1943 r. w tzw. akcji styczniowej, dowodził pierwszą zbrojną samoobroną, która na kilka miesięcy wstrzymała niemieckie plany ostatecznej likwidacji getta. W trakcie powstania był głównodowodzącym walczących grup ŻOB. Na początku maja 1943 r. Anielewicz znalazł się w bunkrze przy ul. Miłej. Schroniło się tam 80 żobowców i ponad 100 cywili. 8 maja Niemcy otoczyli schron, zablokowali pięć z sześciu wejść i wpuścili do środka gaz. Najprawdopodobniej większość bojowców popełniła wtedy samobójstwo nie chcąc wpaść w ręce wrogów. Wraz z nimi samobójstwo popełnił Anielewicz. Dla jednych był on uosobieniem charyzmatycznego przywódcy, dla innych człowiekiem nieobliczalnym. Stał się pierwowzorem głównej postaci z pomnika Bohaterów Getta Warszawskiego autorstwa Natana Rappaporta.

Marek Edelman - urodził się w roku 1919 r. lub 1922 r. w Homlu na Białorusi. Wkrótce rodzice Marka Edelmana przenieśli się do Warszawy, gdzie spędził dzieciństwo. W domu mówiono po rosyjsku. Jego rodzice sympatyzowali z żydowską partą socjalistyczną Bund, której celem była walka o Polskę demokratyczną, gwarantującą prawa mniejszościom. Jego matka, Cecylia, była aktywną działaczką kobiecego odłamu tej organizacji- Jidisze Arbeter Froj. Właśnie środowisko tej organizacji w dużej mierze ukształtowało charakter przyszłego powstańca. Już jako dziecko Marek Edelman wstąpił do frakcji dzięcęcej Bundu: Socjalistiszer Kinder- Farband (SKIF- Socjalistyczny Związek Dziecięcy), a później, jako dorosły przystąpił do Bundu. Był współzałożycielem Żydowskiej Organizacji Bojowej. Po śmierci Mordechaja Anielewicza, został ostatnim dowódcą ŻOB w powstaniu w getcie warszawskim. Razem z nieliczną grupą walczących udało mu się przedostać kanałami na „aryjską stronę”. Po wojnie zamieszkał w Łodzi. Ożenił się, skończył studia medyczne. W 1966 r. został zwolniony ze szpitala im. S. Sterlinga, dwa lata później- ze szpitala wojskowego. Z powodów politycznych nie przyjęto jego pracy habilitacyjnej. Był wybitnym kardiologiem. Na początku lat 70. wprowadził w Polsce rewolucyjną metodę schorzeń serca, ratując życie wielu chorym. Był działaczem opozycji: współpracował z Komitetem Obrony Robotników (KOR) i „Solidarnością”. Podczas stanu wojennego był internowany. Po upadku komunizmu w Polsce został w 1998 r. odznaczony Orderem Orła Białego. 10 lat później prezydent Francji Nicolas Sarkozy przyznał mu Order Komandora Legii Honorowej. W książce „Zdążyć przed Panem Bogiem” opowiedział Hannie Krall, że co roku, 19go kwietnia otrzymywał od anonimowej osoby bukiet żółtych kwiatów, taki bukiet składał również w każą rocznicę wybuchu powstania pod pomnikiem Bohaterów Getta Warszawskiego, dlatego też żonkil stał się symbolem akcji upamiętniającej to wydarzenie. Marek Edelman zmarł 2 października 2009 r. W Warszawie.

Celina (Cywia) Lubetkin - urodziła się w 1914 r. w Byteniu na Polesiu. Jej ojciec był właścicielem małego sklepu spożywczego. Celina i piątka jej rodzeństwa (czterej bracia i siostra) uczęszczali do polskiej szkoły podstawowej. Uczyli się również hebrajskiego. Ojciec należał do religijnej partii Mizrachi, a Celina- do syjonistycznej organizacji młodzieżowej. W 1938 r. przyjechała do Warszawy, gdzie została koordynatorką kursów przygotowujących do emigracji do Palestyny. W sierpniu 1939 r. pojechała na Kongres Syjonistyczny do Genewy. We wrześniu 1939 r. przedarła się do Kowla, ale jej towarzysze odesłali ją z powrotem do Warszawy, gdzie miała organizować działalność partyjną na ziemiach okupowanych przez Niemców. W styczniu 1943 r. uczestniczyła w akcji styczniowej. Wspominała potem, że wtedy po raz pierwszy Żydzi z warszawskiego getta zabili niemieckich żołnierzy, zdobyli kilka karabinów i granatów, po raz pierwszy uwierzyli w swoją siłę. W postaniu w kwietniu 1943 r. Cywia walczyła bez broni na terenie tzw. getta centralnego. Była nieformalną komendantką młodych żydowskich żołnierzy. 10 maja wraz z grupą pozostałych bojowców wyszła z getta. Między majem 1943 r. a sierpniem 1944 r. ukrywała się razem z Antkiem Cukiermanem i Markiem Edelmanem pod różnymi warszawskimi adresami. W powstaniu warszawskim w 1944 r. Cywia uczestniczyła jako żołnierka Armii Ludowej. Po wojnie wraz z Antkiem Cukiermanem wyjechali do Izraela. Tam wzięli ślub i założyli kibuc im. Bojowników Gett, hebr. Lochamej ha-Getaot. W 1961 r. zeznawała w procesie Adolfa Eichmanna. Cywia zmarła w 1978 r. w Izraelu po ciężkiej chorobie. Jej wnuczka Roni Zuckerman jest pierwszą kobietą-pilotem bojowym w izraelskich siłach powietrznych.

Tosia Altman - urodziła się w Lipnie koło Włocławka w 1918 r. Ojciec Gustaw był jubilerem i zegarmistrzem, matka Anka zajmowałą się domem. W ich domu mówiło się po polsku. Rodzice popierali syjonizm, córkę wysłali do gimnazjum hebrajskiego. W wieku 11 lat Tosia zapisała się do syjonistycznej organizacji młodzieżowej ha-Szomer ha-Cair. W 1935 r. została wybrana jako delegatka z Polski na IV Światową Konwencję tego ruchu. W czasie wojny podróżowała jako łączniczka między gettami- odwiedzała z m.in. Białystok, Wilno, Będzin. Spotykała się z młodzieżą, informowała o sytuacji w innych gettach, wzywała do buntu. Tuż przed powstaniem kwietniowym mieszkała w Warszawie po polskiej stronie, zdobywając broń dla Żydowskiej Organizacji Bojowej. Przeszła do getta tuż przed wybuchem kwietniowych walk. Na początku maja Tosia znalazła się w bunkrze na Miłej 18. Wraz z garstką innych bojowców opuściła bunkier jedynym nieodkrytym przez Niemców wyjściem. 10 maja Tosia wraz z czterdziestką bojowców wyszła z getta kanałami dzięki pomocy Kazika Ratajzera. Po wyjściu z getta ukrywała się wraz z innymi bojowcami w lasach łomiankowskich koło Warszawy. Ranną przewieziono do fabryki materiałów celuloidowych na Pradze. Tam wybuchł pożar. Poparzona uciekła z płonącego budynku. Na ulicy zatrzymali ją polscy policjanci i przekazali Niemcom. Tosia zmarła w szpitalu, bo Niemcy zakazali udzielenia jej pomocy.

Symcha Ratajzer ps. Kazik - urodził się w 1924 r. wychował na warszawskim Czerniakowie. Rodzice mieli sklep-mydlarnię. Ojciec był chasydem. Pierwszym językiem Ratajzera był polski, w nim mówił lepiej niż po żydowsku. W wieku 12 lat wstąpił do syjonistycznej organizacji młodzieżowej ha-Noar ha-Cijoni (hebr. Młodzież Syjonistyczna). Po wybuchu wojny znalazł schronienie na wsi koło Radomia, gdzie przebywał do sierpnia 1942 r., pracując u chłopa. Po wielkiej akcji deportacyjnej wrócił do Warszawy, na Czerniaków. Dzięki znajomości języka polskiego, tzw. dobremu wyglądowi oraz kontaktom za murami getta został wyznaczony głównym łącznikiem Żydowskiej Organizacji Bojowej z polskim podziemiem. W chwili wybuchu powstania Symcha walczył w grupie bojowców znajdującej się na terenie szopu szczotkarzy. 20 kwietnia zdetonował minę przy bramie na Wałowej w momencie, gdy przechodziła przez nią kolumna SS, co na pewien czas powstrzymało napastników. 1 maja na polecenie Marka Edelmana Symcha wyszedł z getta, aby zorganizować pomoc dla powstańców. Wrócił noc po samobójstwie grupy Anielewicza w bunkrze przy Miłej 18. Getto było doszczętnie zbudzone. Wydawało się, że nikt nie przeżył. 10 maja Kazik wrócił do kanału, gdzie spotkał grupę błąkających się bojowców. Tą drogą wyprowadził z getta 40 osób. Pozostała część, w tym jego najbliżsi przyjaciele, zginęła w kanałach. Walczył w powstaniu warszawskim w jednym z oddziałów Armii Krajowej, m.in. przeprowadzał kanałami grupy powstańców ze Starówki na Żoliborz. W 1946 r. zamieszkał w Jerozolimie. Zmienił nazwisko na Rotem. Zmarł w grudniu 2018 r.

Powyższe treści zostały opracowane na podstawie materiałów edukacyjnych udostępnionych przez Muzeum Żydów Polskich Polin, stworzonych dzięki wsparciu udzielonemu z funduszy norweskich i EOG przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w roku 2016.

 

 

Media społecznościowe

Odnośnik do strony www.facebook.com/Biblioteka.Praga.Poludnie/Odnośnik do strony www.youtube.com BibliotekiOdnośnik do profilu Biblioteki na portalu Instagram

Tłumacz PJM

Kody Legimi i IBUK Libra

Sowa Mobi

Fredro w roli głównej

Projekt "Fredro w roli głównej - kampania
na rzecz czytelnictwa w kontekście Roku
Aleksandra Fredry" dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego.

Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0

Dofinansowano ze środków finansowych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach realizacji Narodowego Programu Czytelnictwa 2.0 na lata 2021-2025.

Góry literatury

Projekt "Góry literatury. Zdobądź szczyt" dofinansowano ze środków Ministra Kultury
i Dziedzictwa Narodowego
pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

BOOK

Projekt finansuje m.st. Warszawa.

Projekty europejskie

Flaga Unii Europejskiej
 

Biblioteka dla Ukrainy / Бібліотека для України

Mapa bibliotek obcojęzycznych w Warszawie

Biuletyn Informacji Publicznej Biblioteki



 

Mężczyzna czytający gazetę
Wykaz prenumerowanej
prasy 2022 r. - czytaj

 


WOLONTARIAT​

link do strony Ochotnicy warszawscy - miejski portal wolontariatu

link do podstrony Praskiego Koła Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich

link do strony Bibliotecznego Punktu Informacji Kulturalnej
 


link do podstrony Dyskusyjnego Klubu Książki



Licznik odwiedzin:

W tym tygodniu: 2711

W poprzednim tygodniu: 4151

W tym miesiącu: 16385

W poprzednim miesiącu: 22327

Wszystkich: 1178528